Historia DOS'a

Dla lepszego zrozumienia właściwości systemu operacyjnego, zapoznajmy się z historią powstania MS-DOS i prześledzimy kolejne etapy jego rozwoju.

Dawno, dawno temu w 1980 roku w USA, firma IBM projektując komputer oparty na procesorze Intel 8086 rozpoczęła poszukiwania systemu operacyjnego dla tej maszyny. W tym czasie królowały jeszcze komputery ośmiobitowe z procesorem Intel 8008, a wraz z nimi system operacyjny CP/M (Control Program for Microprocessors). Po pojawieniu się nowego procesora Intel 8086 firma Seattle Computers zastosowała go w swoim komputerze z zamiarem adaptacji systemu CP/M do jego potrzeb. Jednak autor tego systemu - firma Digital Research niezbyt gorliwie zajęła się przystosowywaniem systemu CP/M do możliwości nowego procesora. W efekcie, w połowie 1980 roku Tim Paterson (wówczas pracownik firmy Seattle Computers Products) napisał system 86-DOS wzorowany na systemie CP/M. Wersja tego systemu o wdzięcznej nazwie QDOS zainteresowała firmę IBM, która zakupiła ją do swoich komputerów od założonej maleńkiej wówczas firmy Microsoft ( tak jak najbardziej tej ). W następnym roku (tj. w 1981) pojawiły się pierwsze komputery IBM z nowym systemem operacyjnym. System ten oznaczono jako MS-DOS 1.0, ale umowa między firmami głosiła, ze ten sam system instalowany na oryginalnych komputerach firmy IBM (po drobnych modyfikacjach) oznaczany będzie symbolem PC-DOS 1.0. Z późniejszymi wersjami systemu operacyjnego firmy Microsoft było analogicznie - PC-DOS to niemal ten sam system, co MS-DOS, ale zmodyfikowany tak, ze dołożone do systemu dodatkowe polecenia i programy zwykle nie mogły być wzajemnie między nimi wymieniane. W związku z tym, ze produkowano z roku na rok coraz więcej "klonów PC", czyli komputer6w zgodnych z IBM-PC, system operacyjny DOS firmy Microsoft znacznie częściej rozprowadzany był pod nazwą MS-DOS niż PC-DOS.

W początkowych wersjach system ten był nieco wzorowany na systemie CP/M przeznaczonym dla komputer6w ośmiobitowych, bo też pierwsze komputery wypuszczane na rynek przez firmę IBM nie różniły się w istotny sposób od swoich poprzedników (pierwszy komputer IBM miał "aż" 256 KB pamięci operacyjnej!). Z biegiem czasu komputery tej firmy rosły w siłę, dysponowały coraz większymi pamięciami operacyjnymi, nowymi procesorami, twardymi dyskami o coraz większych pojemnościach. Pierwszy system operacyjny MS-DOS nie przewidywał obsługi twardego dysku, przewidywał natomiast obsługę pamięci taśmowej. W miarę rozwoju technologicznego zmieniło się oblicze peceta, a wraz z nim zmienia się system operacyjny, upodabniając się powoli do innego, dużego, sieciowego systemu operacyjnego UNIX. System ten jest standardem w zastosowaniach sieciowych. Proces "dojrzewania" systemu operacyjnego czytelnik może prześledzić' w poniższej tabeli, w której zebrano podstawowe informacje o właściwościach kolejnych wersji systemu operacyjnego MS-DOS.

MS-DOS 1.00

Pierwsza wersja systemu operacyjnego MS-DOS (PC-DOS) opracowana w 1981 roku. Przeznaczona dla komputera typu IBM PC. Wersja ta nie umożliwiała obsługi dysku twardego, ale pozwalała na korzystanie z pamięci taśmowej i jednostronnych dyskietek 5.25" 160 KB. W wersji MS-DOS 1.10 możliwa była obsługa dyskietek dwu-stronnych. System wzorowany był na CPIM i miał wiele cech typowych dla system6w przeznaczonych dla komputer6w ośmiobitowych. Ważną nowością były programy wsadowe *.BAT, a wśród nich plik AUTOEXEC.BAT realizowany automatycznie w czasie startu komputera.

MS-DOS 2.00

Przeznaczona dla komputer6w IBM PC'XT, weszła na rynek w marcu 1983 roku. W wersji tej pojawiły się pierwsze cechy systemu UNIX: hierarchiczna struktura katalogów, nowe sposoby zarządzania plikami, mechanizmy przyporządkowania standardowych strumieni informacji (redirection), przetwarzanie potokowe (piping) i filtry. Ponadto wprowadzono plik konfiguracyjny CONFIG.SYS, możliwości dostosowania formatu daty do wymagań narodowych i wiele innych nowych poleceń. Dodano możliwość obsługi dyskietek dziewięciosektorowych, (5.25" 360 KB). Najistotniejsze jednak zmiany dotyczą struktury systemu oraz sposobu zarządzania pamięcią. W tej właśnie wersji pojawia się pokutujący do tej pory podział pamięci na 640 KB pamięci konwencjonalnej i całą resztę. Dopiero w tej wersji systemu można uznać za pierwowzór używanego obecnie systemu operacyjnego MS-DOS.

MS-DOS 2.10

Powstała w styczniu 1984 roku. Przeznaczona dla komputera IBM PC Junior oraz IBM PC Convertible, umożliwiała obsługę dysków twardych. Obecnie, podobnie jak poprzednie, ma już tylko znaczenie historyczne.

MS-DOS 3.00

Wypuszczona na rynek w sierpniu 1984 roku. Przeznaczona dla komputer6w IBM PC/AT z procesorem 80286 wyposażonych w dysk twardy o pojemności 20 MB, w związku, z czym nieznacznie zmieniono strukturę zapisu danych na dyskach. Ponadto wprowadzono obsługę napędów dyskietek miękkich 5.25" o pojemności 1,2 MB. Pojawiły się pierwsze próby dostosowania DOS-u do potrzeb sieciowych- polecenie SHARE umożliwiające dzielenie dostępu do plików.

MS-DOS 3.10

Pojawiła się w marcu 1985 roku. Była to właściwie wersja 3.00 poszerzona o obsługę sieci lokalnych LAN. Zmiany te wprowadzono w związku z rosnącym zapotrzebowaniem na umożliwienie dostępu komputerów osobistych do sieci. Procesor 80286 pozwalał na pracę w systemie wielozadaniowym i obsługiwał do 16 MB pamięci operacyjnej, ale dostosowanie DOS-u do jego możliwości wymagałaby zmiany całej koncepcji systemu, co spowodowałoby utratę zgodności z działającym do tej pory oprogramowaniem. Pojawiły się nowe polecenia spełniające funkcje sieciowe: JOIN i SUBST.

MS-DOS 3.20

Weszła na rynek w lipcu 1986 roku. Dodano obsługę napędów dyskowych 3.5" 0 pojemności 720 KB. Pojawiają się kolejne polecenia oraz sterownik pozwalający na załadowanie dysku wirtualnego. Sterownik ten umożliwiał symulację dysku twardego w pamięci niedostępnej dla DOS-u i był jednym z pierwszych prób wykorzystania właściwości procesora 80286.

MS-DOS 3.30

Ukazała się w czerwcu 1987 roku, równocześnie z pojawieniem się na rynku nowych mikrokomputer6w firmy IBM: PSI2 (ang. Personal System 2). Dla tych komputer6w opracowano nowy system OS/2, zrywający z pracą jednozadaniową i barierą 640 KB pamięci konwencjonalnej. MS-DOS 3.30 jest jednak kontynuatorem pierwotnych założeń systemu i końcowym etapem serii MS-DOS 3.X. W wersji tej dodano znowu kilka poleceń i udoskonalono już istniejące, wprowadzono zmienną systemową ERRORLEVEL zwracaną przez część poleceń do systemu i oznaczającą tzw. "kod wyjścia", czyli sposób i przyczynę zakończenia polecenia. W tej wersji systemu wprowadzono tez kilka zmian dotyczących pamięci masowej. Wprowadzono obsługę napędów 3.5" 0 pojemności 720 KB i 1,44 MB. Istotna różnica wystąpiła przy podziale dysku twardego na partycje. Wersja ta pozwoliła na tworzenie do 24 dysków logicznych, Co w znaczny sposób ułatwiło instalowanie dysków o pojemnościach większych niż 32 MB. Ciągle jednak pojedynczy dysk logiczny nie mógł przekroczyć 32 MB. Ta wersja systemu jest najbardziej optymalna dla komputerów klasy PC XT, czyli zbudowanych w oparciu o procesor 8088 lub 8086. Wynika to z faktu, ze przy stosunkowo dużych możliwościach zajmuje mało pamięci konwencjonalnej. Wersja ta, mimo opisywanych ograniczeń, była bardzo popularna i nie zmieniło tego pojawienie się wersji MS-DOS 4.X. Jednak została wyparta przez MS-DOS 5.00 i następne wersje, i ma już niewielkie znaczenie.

MS-DOS 4.00

Wprowadzona w czerwcu 1988 roku. Wzbogacona została o sterowany za pomocą systemu menu i współpracujący z myszką interfejs użytkownika DOS-SHELL (podobny do interfejsu Presentation Manager stosowanego w systemie OS/2). Program ten miał stać się nakładką systemową konkurencyjną dla popularnego Norton Commandera. Jednak systemowy DosShell okazał się bardzo niewygodny, nie lubiany i praktycznie nie używany.

- Wprowadzono 32-bitowe numery sektorów (w miejsce szesnastobitowych), Co zlikwidowało ograniczenie wielkości dysku logicznego do 32 MB. Umożliwiało to obsługę dysków do pojemności 2 GB, ale niestety procedura obsługi FAT działała błędnie. Ponadto ta wersja systemu umożliwiała korzystanie z pamięci Expanded za pomocą program6w: XMA2EMS.SYS, obsługującego niektóre typowe karty pamięci rozszerzonej oraz programu XMAEM.SYS emulującego pamięć rozszerzoną w komputerach z procesorem 80386.

- Wersja ta, wprowadzona na rynek dosyć pośpiesznie, posiadała niestety wiele wad i dlatego system ten był wielką porażką firmy Microsoft. Mimo wielu zalet, np. możliwości obsługi dysków logicznych o pojemności większej niż 82 MB, systemy MS-DOS 4.x praktycznie nie zaistniały w szerszym kręgu użytkowników, którzy woleli używać pewniejszego i pozostawiającego więcej wolnej pamięci konwencjonalnej systemu MS-DOS 3.30.

MS-DOS 4.01

Wypuszczona na rynek w kwietniu 1989 roku. Jedyną wprowadzoną innowacją był sposób zarządzania pamięcią operacyjną i wprowadzenie instalowanych programów obsługi pamięci HIMEM.SYS i EMM386.SYS. Ta niewielka modyfikacja była jednak wielkim krokiem naprzód. W wersji tej poprawiono błędy występujące w wersji wcześniejszej. Poprawki okazały się jednak niewystarczające i system ten również się nie przyjął.

MS-DOS 5.00

Pojawiła się we wrześniu 1991 roku. Udostępnienie jej poprzedzone było bardzo długim okresem prób i testowania. Wersja 5.00 znacznie różni się od swoich poprzednik6w:

- udostępniono obszar pamięci wysokiej (HMA - High Memory Area), z możliwością ładowania do tego obszaru części jądra systemu operacyjnego. Operacja ta pozwala na pozostawienie większego obszaru wolnej pamięci konwencjonalnej, mimo ze sam system jest większy;

- ponadto możliwe stało się przeniesienie niektórych sterowników programowych i programów rezydentnych (TSR - Terminate and Stay Resident) do obszaru pamięci górnej (między 640 KB a 1 MB), co pozwoliło na oszczędność pamięci konwencjonalnej;

- dodano obsługę dyskietek 3.5 o pojemności 2.88 MB;

- zmodyfikowano wiele istniejących poleceń: ATTRIB pozwalał nadawać dowolne atrybuty plikom, BACKUP obsługiwał dyskietki 2.88 MB, dodano kilka nowych poleceń (np. DOSKEY);

- pojawiły się wreszcie programy wspomagające odzyskiwanie skasowanych zbiorów: UNFORMAT, MIRROR i UNDELETE. Zmieniono polecenie FORMAT, które działało już "bezpiecznie", tzn. umożliwiało odzyskanie informacji z nieopatrznie sformatowanego dysku. Tego typu programy (w doskonalszych wersjach) znane jednak były użytkownikom wcześniej z pakietów narzędziowych Norton Utilities, PCTools, XTREE;

- nareszcie pojawił się pełnoekranowy edytor EDIT, zastępując archaicznego EDLIN-a. System wyposażono również w interpreter języka Basic (QBASIC);

- bardzo miły dla nas jest fakt, ze w systemie tym pojawiają się też polskie akcenty; polecenia CHCP GRAPHICS, KEYB, MODE mogą pracować ze stroną kodową 852, oznaczaną jako Latin II (Slavic) i zawierającą polskie znaki narodowe;

- pojawiła się również nieco kontrowersyjna komenda SETVER, służąca do "oszukiwania" aplikacji sprawdzających wersję DOS-u. Niektóre firmy (szczególnie po porażce systemu MS-DOS 4) wprowadziły do swoich programów zabezpieczenia, chroniące je przed uruchomieniem na komputerze pracującym pod kontrolą nowszych wersji MS-DOS. Polecenie SETVER przekazuje takim aplikacjom fałszywe informacje, tak by umożliwić im start i prac na danym komputerze. Firma Microsoft ostrzega jednak przed pochopnym stosowaniem tego polecenia informując, że nie bierze odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikające z użytkowania tego polecenia;

- wprowadzono, zaczerpniętą z UNIX-u, możliwość otrzymania podstawowych informacji o poleceniu wraz ze składnią po uruchomieniu polecenia z parametrem /?. Nieco dokładniejszych informacji udziela systemowy program pomocy HELP.

MS-DOS 6.0

Publiczna prezentacja systemu MS-DOS 6.0 miała miejsce w połowie marca 1993 roku. System ten zapowiadano od dłuższego czasu, a już szczególnie gorliwie po sukcesach systemu DR-DOS 6.0 firmy Digital Research, która weszła na rynek z naprawdę doskonałym i konkurencyjnym systemem. MS-DOS 6.0 miał być zupełnie nowym systemem zrywającym z barierą 640 KB pamięci konwencjonalnej, pracować w trybie chronionym procesora i mieć dostęp do olbrzymich przestrzeni pamięci, udostępniając jednocześnie typowym, "starym" aplikacjom emulację poprzedniej wersji DOS-u. System ten ukazał jednak oblicze zupełnie nie pasujące do wcześniejszych zapowiedzi. Ponadto niektóre programy były nie dopracowane lub miały błędy, które niekiedy mogły być bardzo przykre w skutkach. W efekcie wersja ta niewiele różni się od poprzedniej. Naturalnie poprawiono i rozszerzono niektóre polecenia (np. EMM386.EXE może używać szerszego zakresu pamięci górnej) i dodano kilka innych. z oprogramowania narzędziowego, dodanego do tego systemu, duża część pochodzi z zakupu od innych renomowanych firm:

- pakiet programów antywirusowych i programy zabezpieczające dane przed przypadkowym zniszczeniem zostały zakupione u autora pakietu narzędziowego PCTools, w firmie Central Point Software Inc.;

- programy do archiwizacji danych i defragmentacji dysków zakupiono w doskonale znanej firmie Peter Norton Group (wykupionej przez Symantec Corporation).

- Microsoft we własnym zakresie poprawił nieco wykorzystanie pamięci operacyjnej, oddając w ręce użytkownika godny uwagi program MEMMAKER, optymalizujący wykorzystanie pamięci. Rozbudowano również możliwości polecenia MEM informującego o pamięci komputera;

- ponadto udostępniono program służący do kompresji dysków (DBLSPACE), co zwykle powoduje niemal podwojenie efektywnej pojemności. Ten program w wersji MS-DOS 6.0 wzbudził wiele uzasadnionych kontrowersji, jako połączenie doskonałego pomysłu z nie najlepszą realizacją, co niekiedy doprowadzało do zniszczenia wszystkich danych na dysku;

- rozbudowano program buforujący operacje zapisu i odczytu danych na dysku (SMARTDRV), dodając do niego program SMARTMON, monitorujący pracę tego pierwszego w środowisku Windows;

- wprowadzono również program Microsoft Diagnostics (MSD) informujący o konfiguracji sprzętowej i programowej komputera. Dzięki niemu użytkownik może, np. obejrzeć sobie mapę pamięci górnej i sprawdzić jej wykorzystanie;

- poprawiony program DOSSHELL udostępnia wiele ciekawych funkcji i elementy pracy wielozadaniowej, ale wielu programów nie można z jego poziomu uruchomić (np. MS-Windows);

- wprowadzono możliwość kontrolowania realizacji poleceń z pliku CONFIG.SYS, który w tej wersji systemu może być plikiem wielo-konfiguracyjnym, tzn. zawierać w sobie wiele zdefiniowanych przez użytkownika niezależnych konfiguracji programowych jest to niezwykle cenna właściwość dla użytkowników oprogramowania o zróznicowanych wymaganiach dotycząych konfiguracji pamięci i sterowników programowych.

MS-DOS 6.2

Firma Microsoft szybko dostrzegła błędy wersji 6.0 i zaczeła pracować nad odpowiednimi zmianami. W systemie MS-DOS 6.2, wprowadzonym w listopadzie 1993 roku, większość wykrytych błędów faktycznie usunięto.

- na uwagę zasługuje program SCANDISK, mający spełniać rolę "lekarza" pamięci dyskowych.

- godny polecenia jest poprawiony pakiet ochrony danych, pracujący zarówno pod "gołym" DOS-em, jak i w Windows. W poprzedniej wersji systemu działał on niezbyt dobrze, ale po dokonanych poprawkach jest już programem, który warto poznać i używać.

- pakiet programów zabezpieczających komputer przed "zarażeniem" wirusami i leczących z wirusów.

- poprawiono tez program DBLSPACE, usuwając wiele błędów, na które skarżyli się użytkownicy MS-DOS 6.0.

- system wzbogacono również o możliwość kontrolowania przebiegu realizacji poleceń z pliku AUTOEXEC.BAT, co jest niezwykle przydatne, szczególnie w fazie testowania konfiguracji programowej komputera.

MS-DOS 6.21

Wczesną wiosną 1994 sąd okręgowy w Los Angeles uznał, ze program DOUBLESPACE narusza patenty uzyskane przez Stac Electronics (producenta konkurencyjnego Stackera) i zakazał firmie Microsoft rozpowszechniania tego programu. Ponieważ programistom Microsoftu nie udało się w krótkim czasie stworzyć oryginalnego, zgodnego z poprzednimi wersjami programu kompresji, w kwietniu 1994 pojawiła się wersja MS-DOS 6.21 pozbawiona tej funkcji. Werdykt sądu dotyczył jedynie rynku amerykańskiego, wersja ta nie była rozpowszechniana w Polsce.

MS-DOS 6.22

Pod koniec maja 1994 roku Microsoft stworzył wreszcie własny algorytm kompresji dysków i na rynku ukazała się nowa wersja systemu z programem DriveSpace na miejscu dawnego DoubleSpace'a. Poza tym zmiany są minimalne.


Wersje systemu DOS innych producentów:
Nazwa wersji DOS'a - producent
DR-DOS - Digital Research
MS-DOS - Microsoft
PC-DOS - International Business Machine (IBM)