Desktop Publishing

      Dzisiejszy rozwój drukarni na biurku czyli systemów "Desktop Publishing" i publikacji elektronicznych może być porównywany do rewolucji, jaką spowodował wynalazek Gutenberga. Kilkanaście lat temu takie pojęcia jak typografia, skład, krój pisma, kolumna znane były tylko specjalistom.

Drukarstwo jest zarówno techniką, jak i sztuką stosowaną, której podstawowym zadaniem jest przeniesienie informacji na sprzęt, który będzie użyty do drukowania, drugim - powielenie, a trzecim - zabezpieczenie gotowego produktu, przez określony czas.

      Do zagadnień technicznych związanych z drukiem i typografią należą problemy kompozycji, czytelności, procesu drukowania, korekt itp. Końcowy produkt jest przede wszystkim obiektem wizualnym o bardzo specyficznym charakterze. Tak więc typografię można określić, jako sztukę doboru użycia różnych krojów czcionek i materiału typograficznego w celu przekazania informacji.

      Czytelność można określić jako reakcję czytelnika na bodziec, którym jest tekst. Nigdy nie zależy ona tylko od tekstu - zawsze należy uwzględnić jego formę przekazu graficznego.

      Istnieją także takie pojęcia jak zasady składu. Są to obowiązujące wskazania zapisane w dokumentach techniczno - prawnych i instrukcjach technologicznych. Do najważniejszych zasad składu należy zaliczyć zasady składania w języku polskim takie jak: wielkość wcięć, odstępy międzywyrazowe w tekście i między literami spacjowanymi, odstępy pomiędzy znakami, sposoby wyróżnień, rozdzielanie i przenoszenie wyrazów, sposób składania oznaczeń itp. Są to tylko podstawowe pojęcia spośród wielu innych obowiązujących.

      Pismo powstawało bardzo powoli, a celem jego powstania i rozwoju była chęć przekazania informacji. Wykształcało się pismo ze znaków pamięciowych (stosy kamieni usypanych np. przy drodze, płyty na grobach, sznury z węzłami) w rysunki przedmiotów, a potem w odpowiadające im znaki i symbole. Pierwsze wykształciło się pismo wyrazowe, a następnie sylabowe. Potem powstały pisma hieroglificzne i klinowe. Krokiem naprzód stało się stworzenie alfabetu, czyli ciągu znaków tworzących zamkniętą całość i występujących zawsze w tej samej kolejności. Pierwszy był alfabet starosemicki a po nim kolejno powstawały alfabety: fenicki, grecki i łaciński.

      Powstanie pisma i chęć przekazania treści spowodowało w późniejszym czasie wynalezienie druku. W najogólniejszym znaczeniu tego słowa druk znany był już w Chinach w VI wieku n.e. Wykuwano wówczas całe stronice druku w kamieniu lub żłobiono je w kawałku drewna. Następnie nanoszono na taką formę farbę i odbijano na papierze lub tkaninie. Około 1041 roku chiński kowal Pi-Szeng wynalazł ruchomą czcionkę drewnianą. Jednak wynalazek ten nie rozpowszechnił się - być może ze względu na dużą różnorodność chińskich znaków a także ich skomplikowaną budową. Dopiero w czasach średniowiecznych w Europie znów wzrosło zainteresowanie usprawnieniem i przyspieszeniem powstawania książek. Tym bardziej, że każdy błąd powstały przy ryciu lub przepisywaniu wymagał wykonania od nowa całej formy do druku lub przepisania całej stronicy w książce.

      Około roku 1440 Jan Gensfleisch z Moguncji, znany bardziej jako Gutenberg, skonstruował ręczny przyrząd do odlewu czcionek. Wynalazek ten pozwalał na wytworzenie dowolnej ilości stempli z rysunkiem oczka litery.

      W pracy drukarskiej najważniejszym elementem jest pismo. Znajomość poszczególnych zespołów i różnych rodzajów kroju pisma jest potrzebna każdemu, kto bierze udział choćby pośrednio w wytwarzaniu druku.

      Dzisiejsze kroje pisma wywodzą się od alfabetu łacińskiego. Było to pismo składające się tylko z wielkich liter. Początkowo stosowano je w napisach kutych w kamieniu. Jest to tzw. kapitel rzymski, cechuje go, tak jak i całą ówczesną architekturę rzymską, prostota i umiar. Od I w. n.e. pismo to stosowano w księgach ręcznie przepisywanych. Inną nazwą tego kapitelu stosowaną w literaturze jest majuskuła romańska. Przetrwała ona aż do XII wieku n.e. Ręczne przepisywanie ksiąg spowodowało modyfikację tego pisma zwane rustyką. Z niej wywodzi się odmiana pochyła czyli kursywa, która powstała przy szybkim ręcznym pisaniu. Krokiem naprzód stało się uformowanie małych liter czyli minuskuły. W VI - VII wieku dwory i księstwa europejskie tworzyły własne pisma. Około roku 800 powstała minuskuła karolińska będąca mieszaniną stylu romańskiego i germańskiego. Jest to jednak pismo dość szerokie. Tworzenie nowego stylu w architekturze - gotyku - wpłynęło na modyfikacje w rysunku liter. W ten sposób powstało pismo gotyckie, wąskie i strzeliste, a jednocześnie oszczędne, bo pozwalające zapisać więcej treści na takiej samej powierzchni papieru.

      Pod koniec XV wieku pojawia się we Włoszech antykwa, która jest kontynuacją pisma humanistycznego (od łacińskiego - antiquus -starożytny).

      Wynalezienie i rozwój druku powoduje dalsze modyfikacje wzorca czyli pisma ręcznego. W ten sposób powstają kroje pisma znane drukarzom i typografom jako antykwy renesansowe. Ponieważ ta gałąź sztuki stosowanej nie powstaje w oderwaniu od historii kultury, więc i kroje pisma nawiązują do stylu Odrodzenia.

      I tak, zgodnie z następującymi po sobie stylami w sztuce, również modyfikowane są litery. Powstają kolejno kroje, które dziś klasyfikujemy jako antykwy barokowe, a na przełomie XVIII i XIX wieku stworzono grupę pism zwaną antykwami klasycystycznymi. Również w XIX wieku powstaje pismo inne od dotychczas znanych. Pismo bez pogrubień i przewężeń w rysunku litery, a także bez zakończeń liter w formie zwężających się kresek czyli szeryfów. Jego nazwa wywodzi się od francuskiego słowa grotesque - czyli śmieszny, zabawny. Za taki uważany był wówczas pomysł pozbawienia liter ich ozdobników. Również w tym okresie powstaje tzw. pismo egipskie czyli "egipcjanka". Ma ono wszystkie elementy jednakowej grubości, szeryfy są proste i o tej samej grubości co oczko litery.

      Rozwój sztuki i technologii drukarskiej w tym okresie przyczynił się także do powstania wielu krojów pism o specyficznych kształtach liter często wzorowanych na piśmie odręcznym, kaligraficznym. Zapewne dlatego nadano im nazwę "pisanki".

      Druga połowa XX wieku również wnosi coś nowego do liternictwa. Związane jest to z rozwojem nowych technik przekazu informacji - telewizja, komputery.

      Aby sklasyfikować i pogrupować różne kroje pism drukarskich, wprowadzono podział na style:

Pisma dwuelementowe:
1. Antykwa renesansowa
2. Antykwa barokowa
3. Antykwa klasycystyczna
4. Inne antykwy dwuelementowe

Pisma jednoelementowe:
1. Antykwy linearne bezszeryfowe (groteski)
2. Antykwy linearne szeryfowe (egipcjanki)
3. Inne antykwy linearne

Pisanki:
1. Kaligraficzne
2. Inne pisanki

Inne pisma:
1. Zwyczajne
2. Zdobione

Istnieje także podział ze względu na odmiany pism drukarskich:

Podstawowe grubości pism:
1. Bardzo cienkie
2. Cienkie
3. Zwykłe
4. Półgrube
5. Grube
6. Bardzo grube

Podstawowe szerokości pism:
1. Bardzo wąskie
2. Wąskie
3. Normalne
4. Szerokie
5. Bardzo szerokie

Nachylenie pism:
1. Proste
2. Pochylone