Przekaz Podprogowy, czyli "Mamo wynieś śmieci !"

I)W FILMIE...

Wszystko zaczęło się w 1957 roku, gdy James M. Vickary przeprowadził na 45.600 (!) widzach swojego kina w Fort Lee (New Jersey) mały test... wpierw spreparował jedną z swoich taśm filmowych w ten sposób , że w odstępach około jednominutowych wmontowano w nią dwa rodzaje pojedynczych klatek. Pierwsze zawierały napis: Jesteś? głodny? Jedz popcorn! Drugie: Jesteś? spragniony? Pij coca-colę!, następnie użył do jej wyświetlenia tachistoskopu (rodzaju projektora kinowego, rzucającego tak krótko pojawiające się obrazy, że rejestrowane wyłącznie przez podświadomość).

Oczywiście ludzie oglądający tę taśmę nic nie wiedzieli. Wynikiem tego "eksperymentu" miał być wzrost sprzedaży Coli i Pop-Corn'u w sklepach niedaleko tegoż kina (18% i 57%). Podsumowując uzyskane wyniki, autor stwierdził, iż odkrył nowy rodzaj reklamy wykorzystującej znane już od dawna psychologom zjawisko tzw. sumowania się bodźców podprogowych ­ bowiem pojedynczy taki bodziec nie mógł zostać spostrzeżony przez człowieka, gdyż miał zbyt małą siłę. Sprawa ta stała się głośna, gdy amerykańskie czasopismo "Saturday Review" opublikowało artykuł tego pana. W tej sytuacji F.C.C. (Federal Communication Commission) w 1958 roku dokonała weryfikacji wyników J.M. Vicary'ego. Powtórzono eksperyment i nie uzyskano znaczących wyników, jedynie można było przypuszczać że miał szczęcie lub było to po prostu oszustwo. Jak wykazały bowiem liczne badania naukowców, działanie reklamy podprogowej ­ jeżeli w ogóle istnieje (tutaj są spore rozbieżności) ­ jest bardzo słabe i krótkotrwałe, lub bardzo skuteczne (na wszelki wypadek, właśnie z tego powodu nie wolno jej wykorzystywać w mediach).

II)W MUZYCE...

Praktycznie tak samo jak powyżej, tyle że miksuje się ścieżkę dźwiękową z przekazem "słownym", poprzez specjalistyczne programy np. "STP-Compiler"

CZY ISTNIEJE WIĘC ODDZIAŁYWANIE PODPROGOWE ???

A jeśli tak, to jaki jest jego mechanizm? Niewątpliwie zjawisko oddziaływania podprogowego zachodzi w sytuacji, kiedy człowiek reaguje na bodźce, o istnieniu których w ogóle nie wie. Programowanie sugestię podprogowe ma to do siebie, ze nie wymaga żadnego określonego stanu umysłu, czy nawet skupienia. Może więc być przeprowadzane dosłownie w każdej sytuacji.

Paradoksalną sprzeczność w samym terminie (czy można spostrzec coś "podprogowego", jeżeli właśnie próg jest wartością bodźca, która stanowi o różnicy między spostrzeganym a nie spostrzeganym?) można wysnuć przez przyjęcie istnienia dwóch progów: fizjologicznego i świadomego . Zjawisko percepcji podprogowej sprowadzałoby się zatem do spostrzegania bodźców silniejszych od fizjologicznego progu wrażliwości receptora, a słabszych od progu spostrzegania świadomego. Ale nawet w przypadku progu fizjologicznego możemy mówić o bodźcach podprogowych. Jeżeli siła oddziaływania na neuron przekroczy pewną graniczną (progową) wartość, to zareaguje on pobudzeniem. Jednak odpowiednio dobrany pod względem siły bodziec słabszy od progowego wywołuje przejściowy, lokalny wzrost pobudliwości neuronu. Podanie następnych podprogowych bodźców w czasie, zanim reakcja na pierwszy wygaśnie, doprowadzi do sumowania się ich działania i w efekcie może spowodować zareagowanie pobudzeniem przez neuron na bodźce, z których każdy ma siłę podprogową . Czy więc zjawisko sumowania bodźców podprogowych występuje także w przypadku naszej świadomości? Problem ten, jak dotąd, nie doczekał się jeszcze jednoznacznego naukowego rozwiązania.

Następnym problemem dotyczącym oddziaływania podprogowego jest poszukiwanie procesu motywacyjnego warunkującego jej skuteczność. J.M. Vicary twierdził, że reklama podprogowa opiera się na sugestii podawanej z pominięciem świadomości. Teza ta w zasadzie nie budziła kontrowersji u innych autorów podejmujących to zagadnienie. A jednak czy rzeczywiście można mówić o sugestii w reklamie podprogowej? Pamiętać należy, że treść sugestii zawsze można wyrazić słowami. Najczęściej sugeruje się po prostu za pomocą słów (werbalnie). Sugestia może być także przekazywana niewerbalnie: gestami, mimiką, intonacją głosu lub też w formie symbolicznej (np. znaki drogowe). Zawsze zawiera jednak określoną, możliwą do zwerbalizowania treść ­ i tak na przykład znak drogowy wtedy stanie się sugestią, kiedy wyrazimy za pomocą słów, co on oznacza. Jeżeli osoba, do której sugestia została skierowana, nie zrozumie jej treści lub jej w ogóle nie spostrzeże (musi tutaj zachodzić zgodność kodów nadawania i odbierania, na przykład w zakresie znajomości zastosowanego do sugerowania języka czy symboliki), to ów przekaz nie stanie się sugestią. Sugestią nie są więc bodźce podprogowe. Oczywiście w kinie lub telewizji podczas scen filmowych wywołujących u widza pozytywne emocje można wyświetlić pojedynczy nieruchomy obraz eksponowany przez około 1/20 część sekundy. Oddziaływanie takie ze względu na bardzo krótki czas trwania kodowane jest w pamięci z pominięciem świadomości. Tak powstałe engramy (ślady pamięciowe) pewnych słów, symboli czy też znaków firmowych (logo) mogą być rozpoznawane później jako już znane i kojarzące się nam z czymś przyjemnym. Jednakże skąd obiekt ten jest nam znany lub dlaczego wywołuje pozytywne odczucia, nie wiemy. Rodzi to reakcję orientacyjną (np. zastanowienia: skąd ja to znam?), zwiększając tym samym prawdopodobieństwo zakupu wyrobów reklamującej się w ten sposób firmy.

DO CZEGO MOGĄ BYĆ WYKORZYSTYWANE PRZEKAZY???

W ostatnich latach daje się zauważyć narastającą wszechobecność reklam. Ich twórcy wypracowali wiele technik wzbudzających u nas i naszych najbliższych (np. u dzieci) pożądanie, prowadzące niejednokrotnie do zakupu rzeczy w zasadzie niepotrzebnych. Tak więc jak pisałem powyżej mogą być wykorzystywane jako "naganiacze". Wiadomo także iż techniki tego typu są stosowane przez sekty. Nieostrożne formułowanie sugestii podprogowych może także doprowadzić do trwałych okaleczeń psychiki. Jednakże przekazy wykorzystywane w rozsądny sposób mogą znacznie ułatwić życie nam i naszym bliskim. Dają znakomite wyniki w walce z nałogami. Mogą być nośnikiem pozytywnych afirmacji. Wszystko więc zależeć będzie od intencji użytkownika.

I JESZCZE COŚ O PROGACH PSYCHOFIZYCZNYCH...

Progi psychofizyczne dotyczą zdolności do odbierania informacji ze świata zewnętrznego. Na nasz organizm oddziałuje bez przerwy wiele form energii. Części z nich w ogóle nie jesteśmy w stanie spostrzec (np. pól magnetycznych). A są zwierzęta, które to potrafią, np. ptaki wędrowne dysponują zmysłem magnetycznym, ułatwiającym im nawigowanie podczas długich przelotów. Inne formy energii odbieramy za pomocą naszych zmysłów tylko w pewnych przedziałach (pasmach) częstotliwości i natężenia. Progi są właśnie granicami tych przedziałów. Fale dźwiękowe słyszymy w określonym zakresie częstotliwości. Smak odczuwamy przy pewnym stężeniu roztworu substancji w wodzie, zapach przy pewnej jego intensywności itd. Ale zmysły nie są naszą najmocniejszą stroną. Pies ma wielokrotnie lepszy od nas węch, ptaki ­ wzrok, koty ­ słuch. Psycholodzy wyróżniają kilka rodzajów progów:

l) próg absolutny (dolny) ­ najmniejsza wartość bodźca wywołująca reakcję (np. najcichszy dźwięk, który możemy usłyszeć);

2) próg różnicy (względny; czułości) ­ minimalna wielkość różnicy między dwoma bodźcami, która wywołuje reakcję (np. minimalna, jeszcze dostrzegalna różnica pomiędzy odcieniami tej samej barwy);

3) próg tolerancji (górny) ­ największa siła bodźca, przy której receptor reaguje jeszcze w sposób proporcjonalny do natężenia bodźca. Są dwa typy progu górnego:
a) poczynając od pewnej siły bodźca, receptor nie reaguje już na wzrost jego intensywności, np. przy silnym blasku nie jesteśmy w stanie zarejestrować zmian w jego natężeniu, jesteśmy po prostu oślepieni,
b) wartość siły bodźca, powyżej której może dojść do uszkodzenia receptora (a subiektywnie odczuwamy ból, jak chociażby przy bardzo silnym huku czy dotknięciu gorącego przedmiotu);

4) próg chwilowy ­ wartość określająca aktualny stan wrażliwości receptora (po wejściu z jasnego do ciemnego pomieszczenia nasz wzrok przez pewien czas adaptuje się do ciemności, zwiększając swoją wrażliwość, a tym samym obniżając wartość progu dolnego). Progowa wartość siły bodźca fluktuuje w czasie (?). Zmienia się wrażliwość receptorów często w bardzo dużym przedziale. Inaczej widzimy w nocy, inaczej w dzień. Również nastawienie zmienia progi. Gdy czegoś nasłuchujemy (np. matka płaczu dziecka w nocy), potrzebne jest mniejsze natężenie dźwięku, abyśmy go usłyszeli, niż w sytuacji, gdy jesteśmy zajęci rozmową. Przy wielokrotnym lub nieprzerwanym działaniu bodźca jego próg rośnie. Gdy bez przerwy jemy cukierki, smak dwudziestego z kolei jest dla nas mniej intensywny niż pierwszego, a zapach zadymionego pomieszczenia po pewnym czasie przestajemy odczuwać.

GDZIE MOŻEMY SPOTKAC PRZEKAZY PODPROGOWE ???

- Jedna z płyt grupy Pink Floyd. W muzykę wmiksowano nagranie puszczone wstecz głosu mówiącego: Gratulujemy odkrycia naszej tajemnicy.

- W 1990 roku grupa rockowa Judas Priest została oskarżona o zakodowanie na jednej ze swoich płyt podprogowych oddziaływań na świadomość, które miały doprowadzić do samobójczej śmierci ich dwóch fanów. Oskarżenie zostało jednak odrzucone, ponieważ sąd stwierdził, że duża część muzyki tzw. metalowej zawiera treści nihilistyczne, mogące prowadzić do działań agresywnych lub autoagresywnych.

- W reklamach (TV, billboardy), niby jest to zabronione, lecz nikomu nie chce się tego sprawdzać.

- Sekty także wykorzystują przekazy do pozyskiwania nowych wyznawców.

Niestety nie możemy się przed nimi obronić (chyba że jesteśmy ślepi i głusi :))

ZRÓB TO SAM - I PRZEKONAJ SIĘ, ŻE TO DZIAŁA...

Poproś? mamę ew. brata by wzięli udział w twoim eksperymencie, znajdź kilka obrazków (czynności, zwierząt). Jeden z nich wmontuj do filmu na swoim PC, tak aby podczas oglądania pojedyncze obrazy eksponowane były widzom co kilkanaście lub kilkadziesiąt sekund. Po jej zakończeniu pokaż im tych kilka zdjęć i zapytaj "Które z nich wydają się wam najbardziej bliskie/znane?". Powinno się udać.

Informacja dla osób pragnących wejść w posiadanie pakietu STP.