G.W.F Hegel

IAO

Georg Wilhelm Fryderyk Hegel (1770 - 1831) był niemieckim filozofem i teologiem. System interpretacji rzeczywistości wg Hegla był bardzo nowatorski i wpłynął znacząco na jego następców. Hegel był autorem tzw. filozofii dziejów. Traktowała ona, mówiąc w dużym skrócie, o całkowitej determinacji procesów historycznych nad życiem jednostek. Wybitne jednostki tworzące historię, są narzędziami kształtowania i projekcji tzw. Ducha dziejów (dla Hegla był On tożsamy z Bogiem oraz rozwijał się tj. unaoczniał się w historii). Lecz owe wybitne jednostki nie są zdolne do oceny kosmicznych następstw swoich postępowań, nie mają umiejętności tworzenia wielkich syntez, co jest domeną filozofów takich jak Hegel. Juliusz Cezar podbijając świat nie był świadomy tego, że epoka podbojów jest naturalnym efektem osiągnięcia przez społeczeństwa określonego etapu rozwoju. Chciał po prostu zagarnąć jak najwięcej ziemi, lecz nie widział niczego nad sobą, jakiejś wyższej motywacji. Nie znał Heglowskiego Absolutu, którego był narzędziem. Historia nie jest zbiorem przypadków, lecz logicznym ciągiem zdarzeń i to celowym. "Rozumność rzeczywistości" jest właśnie przeświadczeniem charakterystycznym dla Hegla, dlatego utożsamił on Ducha dziejów z Bogiem. Absolut tak jak historia "staje się", rozwija się nieustannie. Najwyższą mądrością jest nie tylko zrozumienie jego dynamizmu, ale odkrycie kierunku rozwoju i jego finalnych celów.

Hegel był skrajnym racjonalistą. Słynne powiedzenie "Jeśli teoria nie zgadza się z faktami, tym gorzej dla faktów" efektownie obrazuje jego radykalny idealizm. Wierzył, że rzeczywistość jest w pełni przenikalna dla rozumu, który jest najdoskonalszą formą poznania, właśnie poprzez swoją zdolność syntezy i ujmowania w całość. 'Całość' według Hegla była etapem ostatecznym poszukiwań, główną zasadą, której podporządkowana jest cała filozofia dziejów. "Prawda jest całością" powiedział, co można rozumieć jako to, że etap końcowy syntezy poznawczej powinien być raczej jej punktem wyjścia. Mówiąc po ludzku, wszystko co ma sens, zawdzięcza go całości. Nic z całością nie może być sprzeczne, gdyż z niej wynika i jest jej przejawem. Zatem wszystko co jest, być powinno - "Co jest rozumne, jest rzeczywiste, a co jest rzeczywiste, jest rozumne" ("Zasady filozofii prawa"). Dlaczego? Gdyż wynika z planu wyższego i jest przejawem ukazywania się Absolutu w postaci historii.

Dzięki sztuce ('tezie') możliwe jest poznanie Absolutu na drodze doświadczenia zmysłowego, dzięki religii ('antytezie') poznaje się Absolut poprzez przeżycia emocjonalne - wewnętrzne. Dopiero filozofia ('synteza') pozwala ująć to wszystko w symbole abstrakcyjno - pojęciowe. Tu uwidacznia się prymat rozumu w poznaniu, jego naczelna rola jako instrumentu syntezy.

Zatem Duch jest dynamiczny, wg Hegla nie jest On transcendentny. Jego rozwój bez przerwy unaocznia się ludziom i dotyczy ich bezpośrednio. Największym osiągnięciem rozwoju Ducha do chwili obecnej jest państwo. Na podstawie tego stwierdzenia Hegel poświęcił dużo uwagi filozofii politycznej. M.in. zwierzchność 'całości' nad prawdami szczegółowymi została wykorzystana na uzasadnienie zwierzchności państwa nad obywatelami. W świetle filozofii Hegla każdy istniejący porządek polityczny jest słuszny. Dlaczego? Gdyż istnieje - wynika z historii, zatem musi być słuszny.

Najważniejsze dzieła:

Fenomenologia ducha
Nauka logiki
Encyklopedia nauk filozoficznych
Wykłady z filozofii dziejów
Wykłady o estetyce
Wykłady z historii filozofii

IAO
poczta: iao@wp.pl